Oald niejs sprokkeln: Helderse markebûuke

HELDERN - Disse wekke krîegt iejlûu de eerste maondelijkse column te lèzen van oons as historische wärkgroep Oald Niejs Sprokkeln.

Het leek aorig umme te beginnen met de Helderse markebûuke. Die könt iejlûu inzîene via www.hkhn.nl/artikelen. Het uutwärken was nîet aaltied makkelijk, want het is eschreven in ne plechtige aolderwetse taal. Maer gaondeweg krege wiej de gang d’rin. De bûuke gaot veural aover het gemeenschappelijk gebruuk van de markegronden, oftewel det gedeelte van Heldern det nog niet óntgunnen was. En d’r was ónmûunig völle heidelaand en gröslaand. Met mekaer hädden de ‘ärfgenaemen’ daor best wat aover te bedisselen. Want ook toen spölden de kwestie al det ze nîet wolden det d’r al te völle nieje lûu van buuten biej kwammen, umdet de grónd umme óp te wonen naor eer mening betuun was. Alle grónd was härd neudig veur de boerderiejen die d’r al waeren umme d’n kop baoven waeter te können haolden. 

Niks niejs ónder de zunne dus, a’j naor de tegenwoordige immigratieproblemaetiek kiekt. Elke boerderieje had ne stemme in die marke, tenminste as ’t van aoldsher bekend steun as een gewaerd ärf. D’r woonden ook de neudige kötterboerties in Heldern, die niks aans in te brengen hädden as löge brîefies. Iejlûu zult dèènken da’j daor in Heldern niks meer van terugge zîet. Het tegendeel is waor. D’r is nog aordig wat aover. ‘t Hofman is vermôedelijk het meest sprekkende veurbeeld. Maer ook ónder meer Kamphuus, Huurman, Groot en Klèèn Rosinck, de Kostèè, Duivecate, Bolhoeve en de Brukkel bint d’r nog, meestal aordig an-epast an de moderne tied. 

Ook in het straotenpatroon is de aolde marke nog tastbaer. De Noord- en Zuud Esweg volgt precies de route van de vróggere hège of hóltwal den de akkers van het dorp ófscheidden. Het löslopende vee mós de oogst nîet veurtiedig ópvretten of vertrappen. Veur de deurgang van het dorp naor de akkers waeren hekken in de hège emaekt. Wîe ’t waogen umme een hekke lös te laoten staon, riskeren een dikke bôete. Óp de plekken van de voormalige hekken staot in Heldern noew pöölties met eer naeme. De bôele veraoldert echter zîenderogen, dus wiej mudt is kieken hoedaonig a-w met dit stukkien aold Heldern veur de kómmende decennia umme wilt gaone. Ideeën zint welkom. Contact: oaldniejs@gmail.com.

Tekst: Evelyn Ligtenberg